Περί αθλητικής και διατροφικής ντόπας

Οι Ολυμπιακοί Αγώνες τέλειωσαν με καλά αποτελέσματα για ορισμένους αθλητές και χειρότερα για κάποιους άλλους. Αξίες, όπως η «ευγενής άμιλλα» και το «ευ αγωνίζεσθαι», θριάμβευσαν σε κάποιες περιπτώσεις.

Για παράδειγμα, δύο αθλήτριες, η Hamblin και η D’Agostino στα 5000 μέτρα στίβου που μετά από σύγκρουση βοήθησε η μία την άλλη να τερματίσουν θυσιάζοντας την επίδοσή τους και μια πιθανή διάκριση, αλλά και ο Έλληνας αργυρός Ολυμπιονίκης Σπύρος Γιαννιώτης που αρνήθηκε να κατατεθεί από την ελληνική ομάδα ένσταση για την περίπτωσή του. Αυτοί είναι οι μεγάλοι νικητές των Ολυμπιακών Αγώνων γιατί το ήθος τους αποδείχθηκε τελικά πιο υψηλό από το ψηλό σκαλί του βάθρου.

Είναι κοινό μυστικό όμως ότι οι Ολυμπιακοί Αγώνες έχουν και πολλούς «μικρούς» νικητές. «Μικρούς» αστραφτερούς ολυμπιονίκες που πίσω τους βρίσκονται άλλοι «μικροί» προπονητές που τους ντοπάρουν για να κερδίσουν ο καθένας τους από κάτι. Ας προσπαθήσουμε να προσεγγίσουμε τον κόσμο ενός τέτοιου «μικρού» χρυσού ολυμπιονίκη. Θα πρέπει λοιπόν να σκεφτούμε έναν άνθρωπο που θέλει να κάνει το κάτι παραπάνω – πιθανά να έχει και πολύ ευγενικά εσωτερικά ερεθίσματα για αυτό, πιθανά και όχι. Έναν άνθρωπο που θέλει να ξεχωρίσει, που έχει ανάγκη να ξεχωρίσει, που έχει ανάγκη να γίνει καλύτερος. Ίσως να έχουμε και έναν άνθρωπο που θέλει απλά χρήματα. Σε κάθε περίπτωση έχουμε ένα άνθρωπο που έχει κάποια ανάγκη, έναν νέο άνθρωπο που έχει όραμα και αναζητά το δρόμο για να το πραγματοποιήσει με τη βοήθεια ενός προπονητή και πολλές φορές και ενός γιατρού. Ο προπονητής και ο γιατρός από την άλλη μεριά είναι άνθρωποι που θέλουν να καταξιωθούν, θέλουν η δουλειά τους και οι γνώσεις τους να αναγνωριστούν δια μέσου των επιδόσεων του αθλητή τους. Ο αθλητής και ο προπονητής λοιπόν έχουν δύο δρόμους ο ένας δρόμος είναι ο καθαρός, ο δρόμος των Hamblin, D’Agostino και του Γιαννιώτη και ο άλλος είναι ο δρόμος των φαρμάκων. Ο πρώτος αβέβαιος ίσως και άνισος σε επίπεδο ανταγωνισμού στη ρεαλιστική πραγματικότητα. Ο δεύτερος πιο σίγουρος, πλην όμως ανήθικος και καταστροφικός για τις αξίες της ευγενούς άμιλλας και του ευαγωνίζεσθαι. Ο δρόμος των φαρμάκων όμως έχει και ένα αντίκτυπο κοινωνικό, πολλοί νέοι με όραμα και ανάγκη να ξεχωρίσουν καταλήγουν στα φάρμακα – αναβολικά και διεγερτικά. Η πρόσβαση σε φάρμακα στο διαδίκτυο αλλά και στα γυμναστήρια είναι πανεύκολη και τα παραμύθια γνωστά, «Αν τα πάρεις μόνο μια φορά δεν πειράζει», «Αν κάνεις σωστά την αγωγή, δεν παθαίνεις τίποτα», «Εμένα μου τα έδωσε γιατρός», «Πάντα με παρακολούθηση δεν έχεις κίνδυνο». Έχουμε λοιπόν έναν αθλητή που θέλει το κάτι παραπάνω, θέλει τη διάκριση έστω και με παράνομο τρόπο και θαμπώνεται από αυτό μη γνωρίζοντας και κατανοώντας τις συνέπειες. Παράλληλα, έχουμε έναν προπονητή και ένα γιατρό οι οποίοι θέλουν να καταξιωθούν, που όμως γνωρίζουν τις συνέπειες. Αυτή η γνώση κάνει την πράξη για αυτούς διπλά ανήθικη. Δεν είναι μόνο η απάτη, αλλά είναι και το έγκλημα απέναντι στον αθλητή, γιατί αυτοί ξέρουν ότι καταστρέφουν την υγεία του. Το κίνητρο/ανάγκη τους λοιπόν,– αυτό της αναγνωσιμότητας και καταξίωσης – αποκτά άλλη χροιά, ευτελίζεται, εμπεριέχει δόλο και βλάβη τρίτου με στόχο προσωπικό όφελος – γίνεται έγκλημα.

Από την άλλη μεριά, εκτός από την αθλητική ντόπα, έχουμε και τη διατροφική ντόπα. Σε παραλληλισμό με όλα τα παραπάνω έχουμε τον άνθρωπο που θέλει να βελτιώσει τη διατροφή του, να βελτιώσει την εικόνα του, να βελτιώσει την υγεία του. Θέλει να αισθάνεται καλύτερα με τον εαυτό του θέλει να του αρέσει ο εαυτός του και να αρέσει και στους άλλους. Αυτά όλα είναι πολύ υγιή συναισθήματα, είναι ωραίο ένας άνθρωπος να θέλει να αλλάζει να θέλει να φροντίζει τον εαυτό του και να γίνεται καλύτερος. Πολύ συχνά η εικόνα, υπό κοινωνικές και μαρκετίστικες πιέσεις, ανάγεται σε θεό και δαίμονα. Ακόμα χειρότερα όμως, όλα αυτά μεταβιβάζονται και παίρνουν αποκλειστική μορφή στο νούμερο που δείχνει η ζυγαριά. Αυτό είναι το προφίλ του «αθλητή» μας – ο οποίος βέβαια σε αυτή την περίπτωση δε φέρει ούτε καν το βάρος του αθέμιτου ανταγωνισμού. Όμως έχουμε και τον προπονητή/γιατρό, που σε αυτό το παράλληλο μοντέλο δεν είναι άλλος από το διαιτολόγο (δε θα ασχοληθούμε επί της παρούσης με μη διαιτολόγους). Ο διαιτολόγος λοιπόν που θέλει να καταξιωθεί, που θέλει να διακριθεί, που αναζητά λίγες στιγμές προβολής και διασημότητας δε διστάζει να ταΐσει τον «αθλητή» μας με το παραμύθι που του δίνει ελπίδα. Αυτό το παραμύθι δεν είναι άλλο από άρθρα στον ηλεκτρονικό τύπο πχ «Χάσε 5 κιλά σε 7 ημέρες! Μια δίαιτα express για να προλάβεις το καλοκαίρι…»*ή αντίστοιχα «Θέλεις να χάσεις λίπος; Αυτή είναι η δίαιτα που πρέπει να ακολουθήσεις…»* και πάρε μια δίαιτα φασόν. Το έγκλημα είναι ίδιο με του «μικρού» προπονητή/γιατρού. Ο διαιτολόγος ξέρει ότι αυτό που λέει είναι λάθος – ξέρει ότι είναι επικίνδυνο για την υγεία – ξέρει ότι μόνο αντίθετα αποτελέσματα θα φέρει – ξέρει ότι δεν είναι ο τρόπος που θα πετύχει αλλαγή συμπεριφοράς στο άτομο (το ξέρει άραγε;), ξέρει ότι στη διατροφή δεν υπάρχει δίαιτα φασόν. Όμως το λέει, ακόμα και αν τονίζει – η δίαιτα είναι μόνο για μία φορά – μόνο υπό την επίβλεψη ειδικού. Αλήθεια γιατί μόνο για μία φορά; Δεν είναι λάθος προσέγγιση να καλλιεργούμε εκδικητικές συμπεριφορές του ατόμου προς τον εαυτό του πχ «να διώξω 5 κιλά από το απεχθές κορμί μου σε 7 μέρες»; Αλήθεια γιατί «μόνο υπό την επίβλεψη ειδικού»; Ποιος ειδικός θα κάνει έστω και 1 ώρα κάτι λάθος; Και τελικά ποιος ειδικός θα δώσει μια δίαιτα φασόν; Η απάντηση είναι απλή, ο ειδικός που δε σέβεται τον άνθρωπο που έχει απέναντί του, που δε σέβεται τη υγεία του, ψυχική και σωματική, που δε σέβεται τα χρήματα και τον κόπο που του δίνουν. Αυτός ο «μικρός» διαιτολόγος που μόνο απεγνωσμένα αναζητά αναγνώριση και χρήματα χωρίς τελικά να έχει τα ηθικά προσόντα. Αυτός ο «μικρός» διαιτολόγος. Φυσικά, το να αναφέρω τους κινδύνους δεν καθαγιάζει τις πράξεις μου, όπως αντίστοιχα δεν καθαγιάζει το να πω σε ένα ναρκομανή ότι κινδυνεύει από τα ναρκωτικά όταν την ίδια στιγμή του τα δίνω υπονοώντας ότι μια φορά δεν πειράζει – σκεφτείτε να είμαι και επαγγελματίας υγείας.

Η διατροφή ενός ανθρώπου είναι πολύ σοβαρό ζήτημα σωματικής και ψυχικής υγείας. Ο διαιτολόγος πρέπει να σέβεται τον άνθρωπο, το κόπο του, τα χρήματά του, το σωματικό αλλά και το ψυχολογικό κόστος που μπορεί να βιώνει από αποτυχημένες προσπάθειες. Ένας άνθρωπος που θέλει και αναζητά βοήθεια, πληρώνει για αυτή, με χρόνο, χρήματα αλλά και πολλές φορές και με ψυχολογικό κόστος είτε αυτό της στέρησης είτε αυτό της αποτυχίας – είναι δύσκολο να ζούμε με συνεχείς αποτυχίες. Αυτός που αποτυγχάνει λοιπόν δεν είναι κακός ή απείθαρχος ή ασυνεπής απλά θέλει μεγαλύτερη βοήθεια. Αυτό αξίζει να το έχουμε στο μυαλό μας σε κάθε αποτυχία. Η ηθική διαιτολογική πρακτική από την άλλη μεριά δεν πρέπει να στοχεύει στο πρόσκαιρο ανήθικο ντόπινγκ του φαίνεσθαι πριν το καλοκαίρι δημιουργώντας ανθρώπους – ναρκομανείς που αναζητούν συνεχώς δίαιτες express εγκλωβισμένοι σε ένα φαύλο κύκλο εθελοτυφλώντας για τις δυσκολίες που ελλοχεύουν. Η ηθική διαιτολογική πρακτική πρέπει να στοχεύει στο να μάθει έναν άνθρωπο να διατρέφεται σωστά και να αγαπά το σώμα του, να μη θεωρεί τον εαυτό του ένα νούμερο σε μια ζυγαριά.Η αρχή για όλα αυτά είναι η κατανόηση ότι το νούμερο στη ζυγαριά είναι μόνο το σύμπτωμα και όχι το πρόβλημα. Το πρόβλημα είναι η διατροφική συμεριφορά. Σαν να λέμε ότι κάποιος έχει πυρετό επειδή έχει πνευμονία και του δίνουμε ασπιρίνη για να πέσει ο πυρετός αγνοώντας την αντιβίωση για να σκοτώσουμε το μικρόβιο.

Αν είμαστε διαιτολόγοι ας μην είμαστε «μικροί διαιτολόγοι», ας ανοίξουμε τα μάτια, ας σκεφτούμε τους ανθρώπους που ζητούν τη βοήθειά μας και ας δούμε το πρόβλημα στην ρίζα του. Αν είμαστε άνθρωποι που ζητάμε βοήθεια ας μη συμπεριφερόμαστε ως ναρκομανείς μπροστά στην εύκολη πλην επιβλαβή λύση του «Χάσε 5 κιλά σε 7 ημέρες! Μια δίαιτα express για να προλάβεις το καλοκαίρι…» και ας αναζητήσουμε τους κατάλληλους βοηθούς.

Δρ Σπυρίδων Κανελλάκης
Διδάκτορας – Διατροφικής Αγωγής – Διατροφικής Αξιολόγησης
Πρόεδρος Ένωσης Διαιτολόγων – Διατροφολόγων Ελλάδας

*Οι τίτλοι είναι τυχαίοι και οποιαδήποτε ομοιότητά τους με πραγματικούς είναι σύμπτωση. Στo διαδίκτυο μπορείτε να βρείτε πολλά τέτοια άρθρα από μικρούς και μεγάλους διαιτολόγους αν αναζητήσετε.