Μεταβολισμός: Μύθοι και αλήθειες

Με απλά λόγια, ο μεταβολισμός αντιστοιχεί στην ικανότητα που έχει το σώμα μας να μετατρέπει οτιδήποτε καταναλώνουμε σε ενέργεια απαραίτητη ώστε να επιβιώσουμε και να επιτελέσουμε τις καθημερινές μας δραστηριότητες. Συνηθίζεται να συγχέουμε έναν «αργό» ή «γρήγορο» μεταβολισμό με την αυξομείωση του βάρους μας. Ορισμένα άτομα παραπονιούνται ότι αδυνατούν να χάσουν βάρος εύκολα λόγω αργού μεταβολισμού ενώ όταν ενδώσουν σε κάποιον «πειρασμό» η ζυγαριά αυτόματα ανεβαίνει! Τι συμβαίνει όμως στη πραγματικότητα και κατά πόσο ισχύει ο παραπάνω ισχυρισμός;

• Ένας αργός μεταβολισμός είναι πάντα αργός και δεν μπορεί να αλλάξει.

Πράγματι, ο μεταβολικός μας ρυθμός καθορίζεται γενετικά ωστόσο υπάρχουν παράγοντες που μπορούν να τον επηρεάσουν όπως είναι αναλογία λιπώδους-μυϊκής μάζας. Για παράδειγμα, ένας μέσος άνδρας με ποσοστό λίπους 25% χρειάζεται λιγότερη ενέργεια ημερησίως από έναν άνδρα του ίδιου βάρους αλλά με ποσοστό λίπους 11%. Αυτό συμβαίνει διότι ο μυϊκός ιστός καταναλώνει (καίει) περισσότερη ενέργεια από τον λιπώδη, γεγονός που συνεπάγεται ότι τα περισσότερο μυώδη άτομα έχουν ανάγκη από περισσότερη ενέργεια σε σχέση με εκείνα με αυξημένο το λίπος σώματος. Επιπλέον, με την πρόοδο της ηλικίας η μυϊκή μάζα μειώνεται, επομένως ένα πρόγραμμα ασκήσεων με αντιστάσεις-βάρη μπορεί να επιβραδύνει την συγκεκριμένη απώλεια.

• Υπάρχουν τροφές που αυξάνουν τον μεταβολισμό

Έχει φανεί από ορισμένες μελέτες ότι τρόφιμα όπως το τσίλι, το πράσινο τσάι, τα καυτερά φαγητά δίνουν παροδικά μια ώθηση στον μεταβολισμό. Αυτό όμως δεν συνεπάγεται εξισορρόπηση σε τυχόν αυξημένη θερμιδική πρόσληψη. Δεν υπάρχουν τροφές και ειδικά ροφήματα που επιταχύνουν τον μεταβολικό μας ρυθμό. Ο ισχυρισμός για παράδειγμα ότι ένα ποτήρι κρύο νερό με λεμόνι με το πρωινό ξύπνημα καίει τα λίπη δεν έχει επιστημονική βάση.

• Αν φάω αργά το βράδυ θα παχύνω

Ο ισχυρισμός ότι τρώγοντας μετά τις 8 το βράδυ παίρνουμε βάρος δεν έχει αποδειχθεί. Το σύνολο των ημερήσιων θερμίδων και όχι η ώρα των γευμάτων παίζουν ρόλο στην τελική αυξομείωση του βάρους. Είμαστε πιο επιρρεπείς να χάσουμε τον έλεγχο των θερμίδων που καταναλώνουμε τσιμπολογώντας ασυναίσθητα την ώρα που βλέπουμε τηλεόραση και άρα να αυξήσουμε το βάρος μας.

• Αν ακολουθήσω ένα αυστηρό υποθερμιδικό διαιτολόγιο θα χάσω γρήγορα τα περιττά κιλά

Η απώλεια βάρους συνδέεται άρρηκτα με την δημιουργία ενεργειακού ελλείματος, δηλαδή την ικανότητα πρόσληψης λιγότερων θερμίδων από τις καταναλισκόμενες. Προσοχή όμως, διότι τυχόν σημαντικός περιορισμός της ενέργειας που καταναλώνουμε (π.χ. στη περίπτωση αυστηρής δίαιτας) μπορεί να μας γυρίσει μπούμερανγκ. Ο οργανισμός, μεταφράζει την μειωμένη θερμιδική πρόσληψη ως σήμα «κινδύνου» ότι επακολουθεί κατάσταση λιμού επομένως οφείλει να αντεπεξέλθει με λιγότερη ενέργεια. Κατ’ επέκταση προσαρμόζεται σταδιακά στην μειωμένη πρόσληψη θερμίδων και χρειάζεται λιγότερες για να φέρει εις πέρας τις ίδιες λειτουργίες με προηγουμένως.

• Τι συμβαίνει με τον ύπνο;

Ο ύπνος θρέφει τα παιδιά, μικρά και μεγάλα. Οι ώρες ανάπαυσης και ειδικότερα ο βραδινός ύπνος αποτελούν την ασπίδα προστασίας του οργανισμού. Ο ύπνος συνδέεται με πολλές μεταβολικές και ορμονικές διαδικασίες για την τήρηση της ομοιόστασης του μεταβολισμού. Έρευνες δείχνουν ότι η στέρηση ύπνου και οι διαταραχές αυτού, ενδέχεται να έχουν σημαντικές μεταβολικές και καρδιαγγειακές επιπτώσεις. Για παράδειγμα μπορεί να τροποποιήσουν τον μεταβολισμό της γλυκόζης και ορμονών όπως η λεπτίνη και η γκρελίνη, οι οποίες σχετίζονται σημαντικά με το βάρος σώματος.

Ας μη ξεχνάμε ότι..
Το μέγεθος μετράει. Ο δρόμος προς την μείωση του βάρους περιλαμβάνει ένα ισορροπημένο πρόγραμμα διατροφής με ποικιλία τροφίμων πλούσιων σε θρεπτικά συστατικά και παράλληλα έλεγχο των μερίδων που καταναλώνουμε. Κανένα ρόφημα ή τρόφιμο δεν εξυπηρετεί τους σκοπούς που υπόσχεται (χωρίς παράλληλη τήρηση ισορροπημένης διατροφής) παρά μόνο τις ανάγκες για διαφήμιση. Μικρές αλλαγές και ένταξη της όποιας μορφής κίνησης στην καθημερινότητά μας μπορούν σταδιακά να επιφέρουν τις επιθυμητές αλλαγές.

Πηγές:

http://www.eatright.org/resource/health/weight-loss/tips-for-weight-loss/metabolism-myths-and-facts

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2929498/