Βασικός Μεταβολικός Ρυθμός

Τι είναι;

Ο Βασικός Μεταβολικός Ρυθμός (BMR) είναι η ελάχιστη ενέργεια που δαπανάται από τον ανθρώπινο οργανισμό για την διατήρηση ζωτικών λειτουργιών (αναπνοή, λειτουργία κυττάρων, κυκλοφορία αίματος κ.α.) σε κατάσταση ηρεμίας¹. Ως μονάδα μέτρησής του χρησιμοποιείται ευρέως η γνωστή σε όλους μας χιλιοθερμίδα (kcal). Έχει αποδειχθεί από αρκετές μελέτες πλέον πως ο BMR διαφοροποιείται από άνθρωπό σε άνθρωπο εμφανίζοντας μια διακύμανση που μπορεί να φτάσει και το 25% ².

Ποιοι παράγοντες τον επηρεάζουν;

Αρκετοί παράγοντες έχουν εμφανισθεί να επηρεάζουν τον ανθρώπινο Βασικό Μεταβολικό Ρυθμό συμπεριλαμβανομένων κάποιων διαταραχών των ενδοκρινών αδένων (υποθυρεοειδισμός, υπερθυρεοειδισμός), της ψυχολογικής κατάστασης του ανθρώπου (π.χ. στρες) αλλά και φαρμακολογικών παραγόντων (όπως οι β-αποκλειστές που χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση της υπέρτασης και της στεφανιαίας νόσου αλλά και κάποιες κατηγορίες αντικαταθλιπτικών φαρμάκων)².

Επιπλέον παράγοντες που μπορούν να επηρεάσουν την ταχύτητα που ο οργανισμός μας μεταβολίζει τις τροφές είναι η σύσταση αλλά και το μέγεθος των γευμάτων μας. Για παράδειγμα μακροθρεπτικά συστατικά όπως οι σύνθετοι υδατάνθρακες (χαμηλού γλυκαιμικού δείκτη τροφές) και η παραγωγή αζωτούχων ενώσεων από τις προσλαμβανόμενες πρωτεΐνες μπορούν να αναγκάσουν τον οργανισμό μας να αυξήσει την ενεργειακή του δαπάνη³. Τέλος τα μικρά και συχνά γεύματα έχει φανεί πως μπορούν να ενεργοποιήσουν τον BMR μας σε αντίθεση με τα μεγάλα γεύματα που γίνονται 1-2 φορές την ημέρα και πολλές φορές συμβάλλουν στην αδρανοποίηση των μεταβολικών μας λειτουργιών.

Η ενεργειακή δαπάνη του οργανισμού μπορεί επίσης να επηρεαστεί από παραμέτρους όπως η ηλικία καθώς όσο μεγαλώνουμε παρατηρείται μια φυσιολογική επιβράδυνση του BMR, καθώς και την σύσταση του σώματός μας αφού έχει αποδειχθεί πως όσο περισσότερο μυϊκό ιστό διαθέτουμε τόσο ταχύτερος είναι ο μεταβολισμός μας. Τέλος συγκεκριμένες παθολογικές καταστάσεις όπως η Κυστική Ίνωση, η Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια, κάποιοι τύποι Καρκίνου, Ηπατοπάθειες και αρκετά επιπλέον νοσήματα μπορούν να προσθέσουν ένα επιπλέον βάρος στον μεταβολικό μας ρυθμό αυξάνοντας έτσι τις ενεργειακές μας ανάγκες.

Ποσοτικός Προσδιορισμός Βασικού Μεταβολικού Ρυθμού

Οι τεχνικές που διαθέτουμε αυτή την στιγμή μας επιτρέπουν να μετρήσουμε την ταχύτητα του μεταβολισμού μας με μεγάλη ακρίβεια και στην ουσία να προσδιορίσουμε την ενεργειακή δαπάνη του 24ώρου κάθε ανθρώπου σε χιλιοθερμίδες (kcal).

Μια από τις εγκυρότερες μεθόδους εκτίμησης ενεργειακής δαπάνης είναι η έμμεση θερμιδομέτρηση (indirect calorimetry). Η μέθοδος στηρίζεται στην αρχή σύμφωνα με την οποία η παραγόμενη ενέργεια στον οργανισμό είναι ανάλογη της κατανάλωσης οξυγόνου. Συγκεκριμένα κατά τον μεταβολισμό των μακροθρεπτικών συστατικών (πρωτεΐνες, λίπη, υδατάνθρακες) από τα κύτταρα του οργανισμού, μέσω της οξειδωτικής φωσφορυλίωσης, τα τελικά προϊόντα που δημιουργούνται είναι τριφωσφορική αδενοσίνη (ATP- το ενεργειακό νόμισμα του κυττάρου) καθώς και θερμότητα, διοξείδιο του άνθρακα (CO2) και νερό. Γνωρίζοντας λοιπόν το οξυγόνο που καταναλώθηκε και το CO2 που παρήχθη είμαστε σε θέση να υπολογίσουμε την ποσότητα της ενέργειας που μεταβολίστηκε¹.

Η διαδικασία της μέτρησης είναι σχετικά απλή και προϋποθέτει την τοποθέτηση στο πρόσωπο του εξεταζόμενου μιας μάσκας σιλικόνης η οποία συνδέεται με ένα ροόμετρο τουρμπίνας και έναν αναλυτή οξυγόνου. Προκειμένου να διεξαχθεί σωστά η έμμεση θερμιδομέτρηση πρέπει να πληρούνται κάποιες προϋποθέσεις από την πλευρά του εξεταζόμενου όπως η αποχή από έντονη άσκηση 48 ώρες πριν την μέτρηση και η ολιγόωρη νηστεία. Ο εξεταζόμενος κατά την διάρκεια της διαδικασίας πρέπει απλά να εισπνέει και να εκπνέει μέσα στην μάσκα όντας ξαπλωμένος ή καθιστός σε κατάσταση ηρεμίας για περίπου 15-30 λεπτά. Με το τέλος της εξέτασης είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε την ενέργεια που ξοδεύει ο οργανισμός σε κατάσταση ηρεμίας μεταφρασμένη σε kcal/24ωρο με μεγάλη ακρίβεια. Η μέτρηση αυτή επιτρέπει πλέον στον επαγγελματία διαιτολόγο-διατροφολόγο να σχεδιάσει ένα διαιτολόγιο εξατομικευμένο ανάλογα με τις ενεργειακές ανάγκες του εξεταζόμενου κάτι που μέχρι τώρα γινόταν με τυποποιημένες εξισώσεις που πολλές φορές εμφάνιζαν και μεγάλη απόκλιση από την πραγματικότητα⁴. Η μέθοδος μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί σε κλινικό/ενδονοσοκομειακό περιβάλλον προκειμένου να υπολογιστούν οι ενεργειακές ανάγκες πασχόντων που συχνά εμφανίσουν αρνητικό ενεργειακό ισοζύγιο ή χρειάζεται να υποστηριχθούν διατροφικά μέσω τεχνητής σίτισης (εντερική ή παρεντερική σίτιση).

Τέλος θα ήθελα να τονίσω πως για μια υγιή και ομαλή απώλεια βάρους, είναι μείζονος σημασίας οι ενδιαφερόμενοι να υποβάλλονται στις κατάλληλες μετρήσεις όπως είναι ο υπολογισμός BMR και η ανάλυση σύστασης σώματος. Με τις παραπάνω μεθόδους μπορεί να σχεδιαστεί ένα διαιτολόγιο βασισμένο στις εξατομικευμένες ενεργειακές ανάγκες του καθενός, αποφεύγοντας έτσι ανεπιθύμητες οργανικές επιπλοκές και προωθώντας την απώλεια λιπώδους και όχι μυϊκού ιστού που πολύ συχνά προκύπτει από την εφαρμογή στερητικών μη ισορροπημένων διαιτολογίων, που πολλές φορές συνταγογραφούνται από μη ειδικούς με στόχο την γρήγορη απώλεια βάρους.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1) Levine J, (2005) Measurement of Energy Expenditure. Public Health Nutrition 8: 1123-1132.
2) Gandy J, (2014) Manual of Dietetic Practice 5th Edition. Wiley- Blackwell.
3) Μανιός Ι, (2006) Διατροφική Αξιολόγηση: Διαιτολογικό & Ιατρικό Ιστορικό, Σωματομετρικοί, Κλινικοί & Βιοχημικοί Δείκτες. Broken Hill: Cyprus .
4) Frankenfield DC, Rowe WA, Smith JS, Cooney RN (2003) Validation of several established equations for resting metabolic rate in obese and nonobese people. J Am Diet Assoc 103: 1152.

Save