Αρνητική εικόνα σώματος: Διορθώνεται με την απώλεια βάρους;
Θυμάμαι τον εαυτό μου τα τελευταία 20 χρόνια από νεαρό αθλητή στίβου έως σήμερα να έχω υπάρξει σε βάρος από 66 έως 92 κιλά και αντίστοιχα σε ποσοστό λίπους από 14% σε 28%. Το πιο ενδιαφέρον όμως είναι ότι θυμάμαι να έχω πάντα τις ίδιες ανησυχίες και δυσαρέσκεια με το σώμα μου σε όποιο σωματικό βάρος και να βρισκόμουν. Φυσικά αυτό δεν είναι κάτι που αφορά μόνο εμένα. Τόσο από την εμπειρία μου με θεραπευόμενούς μου όσο και βιβλιογραφικά, όπως φάνηκε στην πρόσφατη ανασκόπηση των Mento et al., η αρνητική εικόνα σώματος παραμένει ακόμα και μετά τη απώλεια βάρους, ακόμα και όταν αυτή είναι μεγάλη όπως μετά από βαριατρικές επεμβάσεις. Απόδειξη αυτού αποτελεί και το ακραίο παράδειγμα της ψυχογενούς ανορεξίας που ο ασθενής, ακόμα και όταν έχει φτάσει σε επικίνδυνο για τη ζωή χαμηλό σωματικό βάρος, συνεχίζει να θεωρεί ότι είναι παχύς και επιδιώκει ακόμα μεγαλύτερη απώλεια.
Το πρόβλημα λοιπόν με την αρνητική εικόνα σώματος είναι ότι παραμένει ακόμα και όταν το βάρος αλλάξει.
Η πλειοψηφία των διαιτώμενων επιδιώκουν απώλεια βάρους με κίνητρο τη βελτίωση της εικόνας σώματος που δυστυχώς όμως δεν έρχεται ποτέ, διότι δεν είναι μια σωματική κατάσταση αλλά μια ψυχολογική κατάσταση. Πολύ συχνά δε, παρατηρούμε και άτομα που έχουν μια κοινωνικά αποδεκτή εικόνα σώματος να πασχίζουν να τη βελτιώσουν με θυσίες που αναρωτιόμαστε αν αξίζουν. Θυσίες τόσο μεγάλες που καθιστούν την προσπάθεια αυτή μάταιη. Ψυχαναλυτικά, αυτό ερμηνεύεται ως μια μετάθεση των αρνητικών συναισθημάτων για τον εαυτό σε μια ενέργεια/διαδικασία όπως η απώλεια βάρους. Δυστυχώς αυτό δεν ανακουφίζει το άτομο ποτέ καθώς τα πυρηνικά συναισθήματα ή/και συμπλέγματα συνεχίζουν να είναι εκεί, η κακή εικόνα για τον εαυτό που αντικειμενοποιείται στις σωματικές διαστάσεις.
Ίσως τελικά θα ήταν καλύτερο να αντιλαμβανόμαστε το ιδανικό μας βάρος ως το βάρος που θα μας δώσει την καλύτερη ποιότητα ζωής. Την καλύτερη ποιότητα ζωής για εμάς, με την έννοια που ατομικά ο καθένας προσδιορίζει, τόσο αναφορικά με την υγεία μας αλλά και τις δραστηριότητές μας και την ευεξία μας απαλλαγμένη όμως, ή τουλάχιστον συμβιβασμένη με τα όποια συναισθήματα/συμπλέγματα κακής εικόνας εαυτού. Ως εικόνα εδώ, φυσικά εννοούνται όχι μόνο οι σωματικές διαστάσεις αλλά και η αυτοεκτίμηση. Είναι σημαντικό να ξεφύγουμε από αυτή τη μετάθεση στο σώμα μας ως μηχανισμό άμυνας του εγώ και να αναλύσουμε τα βαθύτερα αίτια αυτής της κακής εικόνας εαυτού. Η δίαιτα από μόνη της σε αυτές τις περιπτώσεις δεν είναι απλά ανεπαρκής αλλά δυνητικά και επικίνδυνη καθώς εμπλέκει το άτομο σε ένα φαύλο κύκλο, αφού απλά ασχολείται με το σύμπτωμα και όχι την αιτία. Η ψυχοθεραπεία σε αυτές τις περιπτώσεις είναι η μοναδική ουσιαστική αντιμετώπιση του προβλήματος. Δε θα μπορούσε να απορριφθεί η αξία μιας ισορροπημένης διατροφής και η απόκτηση ενός υγιούς σωματικού βάρους, αλλά αυτά έχουν νόημα μόνο όταν συνάδουν με αυτοεκτίμηση και κίνητρα αυτοπραγμάτωσης, ή ακόμα καλύτερα με μια βαθιά γνώση του εαυτού μας.
Δρ Σπυρίδων Κανελλάκης
Ψυχολόγος – Διαιτολόγος – Διατροφολόγος
- Date 2 Σεπτεμβρίου 2021
- Tags Διατροφή και ψυχική υγεία