Διατροφή και υπέρταση

Η υπέρταση είναι ένα πρόβλημα υγείας που απαντάται τόσο σε γυναίκες όσο και σε άνδρες σε παγκόσμιο επίπεδο και εκδηλώνεται με υψηλή πίεση στις αρτηρίες.

Ο όρος υπέρταση χρησιμοποιείται για τιμές συστολικής αρτηριακής πίεσης(ΣΑΠ ή μεγάλη πίεση) μεγαλύτερες ή ίσες των 140mmHg ή και διαστολικής αρτηριακής πίεσης(ΔΑΠ ή μικρή πίεση) μεγαλύτερες ή ίσες των 90mmHg. Η σοβαρότητα του προβλήματος αυτού έγκειται στον υψηλό επιπολασμό του παγκοσμίως αλλά και στο γεγονός ότι αποτελεί έναν από τους κυριότερους παράγοντες κινδύνου για την εκδήλωση καρδιαγγειακών νοσημάτων, όπως η στεφανιαία νόσος, το αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο και η καρδιακή ανεπάρκεια. Σήμερα φαίνεται να πάσχουν περισσότεροι από ένας στους πέντε άνθρωποι παγκοσμίως με τα δεδομένα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας να ενοχοποιούν τις επιπλοκές της νόσου για 9,4 εκαττομύρια θανάτους ετησίως. (World Health Organization, 2015)

Η μέτρηση της αρτηριακής πίεσης γίνεται με το γνωστό μας πιεσόμετρο (ηλεκτρονικό ή μηχανικό). Αυτή πρέπει να γίνεται σε καθιστή θέση και σε κατάσταση ηρεμίας (για παράδειγμα, συνθήκες φόβου και πανικού τείνουν να αυξάνουν την αρτηριακή πίεση) ενώ το χέρι παραμένει σταθερά στηριγμένο στο ύψος, περίπου, της καρδιάς και όχι στον αέρα. Τέλος, κατά τη μέτρηση καλό θα ήταν να αποφεύγονται τα ρούχα με στενά μανίκια. (Στεργίου, Γ. , Ελληνική Εταιρεία Μελέτης της Υπέρτασης, 2015)
Υπάρχουν αρκετοί παράγοντες οι οποίοι φαίνεται να σχετίζονται με την εκδήλωση υπέρτασης αλλά και να την επηρεάζουν αρνητικά όταν η υπέρταση προϋπάρχει. Ορισμένοι από αυτούς σχετίζονται με τις διατροφικές συνήθειες του ατόμου αλλά και τον δείκτη μάζας σώματος του και είναι οι εξής:

1. Παχυσαρκία
Είναι ευρέως αποδεκτό ότι η παχυσαρκία σχετίζεται άμεσα με την εκδήλωση αρτηριακής υπέρτασης. Σύμφωνα με αποτελέσματα ερευνών, η δημιουργία αρνητικού ισοζυγίου ενέργειας και, συνεπώς, η απώλεια σωματικού βάρους μπορεί να οδηγήσει σε μείωση της αρτηριακής πίεσης. (Samadian, F. et al., PubMed, 2016) Πιο συγκεκριμένα απώλεια 10 κιλών σχετίζεται με μείωση της ΣΑΠ κατά 1, περίπου, μονάδα. (για παράδειγμα, μειώνεται από 140 σε 130mmHg). (Neter, J. et al., PubMed, 2003)

2. Αυξημένη πρόσληψη νατρίου από τη διατροφή
Η ακολούθηση των συστάσεων για τα άτομα με υπέρταση οι οποίες περιορίζουν την πρόσληψη άλατος στα 5 με 6g την ημέρα μπορεί να οδηγήσει σε μείωση της ΣΑΠ κατά 4 με 5mmHg. (Bibbins-Domingo, K. et al. , The New England Journal of Medicine, 2010) Το αλάτι υπάρχει φυσιολογικά στα τρόφιμα σε μικρές ποσότητες. Η περιεκτικότητα των τροφίμων σε αλάτι αυξάνεται αναλογικά με τον βαθμό επεξεργασίας των τροφίμων. Έτσι λοιπόν, ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται στην προσθήκη άλατος κατά το μαγείρεμα των φαγητών αλλά και στην επιλογή κατανάλωσης τροφίμων. Αποφεύγουμε, λοιπόν, παστά τρόφιμα, αλατισμένο βούτυρο και μαργαρίνη, ελιές, τυριά, snacks όπως πατατάκια, φαγητά εστιατορίων και φαγητά τύπου fast food όπως πίτσες τα οποία έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε αλάτι. (Samadian, F. et al., PubMed, 2016)

3. Αυξημένη κατανάλωση αλκοόλ
Κατανάλωση μεγαλύτερη από 4 και 2 ποτά για τους άνδρες και τις γυναίκες, αντίστοιχα, φαίνεται να αυξάνουν την αρτηριακή πίεση σημαντικά. Συνεπώς, η κατανάλωση αλκοόλ πρέπει να περιορίζεται στα 20-30g αιθανόλης στους άνδρες και στα 10-20g για τις γυναίκες. Τα 20g αιθανόλης μπορεί να περιέχονται για παράδειγμα σε 170mL κρασί, σε 440mL μπύρα ή σε 50mL κάποιου άλλου υψηλόβαθμου ποτού. (Mancia, G. et al., Journal of Hypertension, 2007)

Όσον αφορά την αντιμετώπιση της υπέρτασης υπάρχουν διατροφικά μοντέλα τα οποία φαίνεται να έχουν σημαντικά αποτελέσματα. Να τονιστεί ότι τα συγκεκριμένα μοντέλα δε μπορούν να αντικαταστήσουν τη δράση των φαρμάκων αλλά να την ενισχύσουν. Αυτά είναι:

1. Μεσογειακού τύπου διατροφή
Η υιοθέτηση ενός μεσογειακού προτύπου διατροφής φαίνεται να έχει ευεργετικά αποτελέσματα. Η προσκόλληση σε αυτό το πρότυπο και πιο συγκεκριμένα η έμφαση στην κατανάλωση ελαιολάδου, φρούτων και λαχανικών έχει σημαντικά αποτελέσματα στη βελτίωση του λιπιδαιμικού προφίλ και στην μείωση της αρτηριακής πίεσης. (Samadian, F. et al., PubMed, 2016) Δεδομένα έχουν δείξει ότι το παραπάνω πρότυπο βοηθά στην μείωση του κινδύνου εμφάνισης υπέρτασης και στον αποτελεσματικότερο έλεγχο της ήδη υπάρχουσας υπέρτασης. (Panagiotakos, D. et al., PubMed , 2007)

2. Δίαιτα DASH (Dietary Approach to Stop Hypertension)
Η δίατια DASH είναι ένα διατροφικό πρότυπο το οποίο έχει μεγάλη αποτελεσματικότητα στον έλεγχο της υπέρτασης. Δίνεται έμφαση στην κατανάλωση δημητριακών, φρούτων, λαχανικών, οσπρίων και ξηρών καρπών χωρίς αλάτι, όπως καρύδια. Επίσης, σε χαμηλά επίπεδα βρίσκεται η κατανάλωση κρέατος, πουλερικών και ψαριού. (Appel, L. et al. , The New England Journal of Medicine, 1997) Ωστόσο, λόγω της απαιτητικότητας του συγκεκριμένου διατροφικού προτύπου κατά την προετοιμασία των γευμάτων και της εκπαίδευσης που χρειάζεται ώστε να ακολουθηθεί τα άτομα με υπέρταση φαίνεται να έχουν χαμηλή προσκόλληση.(Mitka, M., The JAMA Network, 2007)

Όπως βλέπουμε η υπέρταση είναι ένα σοβαρό πρόβλημα υγείας το οποίο, όμως, σε μεγάλο βαθμό ρυθμίζεται διατροφικά. Καλό θα ήταν να παρακολουθείτε την αρτηριακή σας πίεση. Σε περίπτωση παρατήρησης υψηλών τιμών για παρατεταμένο χρονικό διάστημα συμβουλευτείτε τον γιατρό σας και, αν πάσχετε από υπέρταση, και τον διαιτολόγο σας.

*Η Νικολοπούλου Έλλη-Μαρία είναι τελειόφοιτος του τμήματος Διατροφής-Διαιτολογίας του Χαροκοπείου Πανεπιστήμιου

• Στεργίου, Γ. (2015). Ελληνική Εταιρεία Μελέτης της Υπέρτασης. Διαθέσιμο σε: http://www.hypertension.gr (Ανακτήθηκε 1 Νοεμβρίου, 2016)
• Appel, L. et al. , (1997, 17 Απριλίου). A Clinical Trial of the Effects of Dietary Patterns on Blood Pressure. The New England Journal of Medicine 336. Ανακτήθηκε 31 Οκτωβρίου, 2016, από www.nejm.org.
• Bibbins-Domingo, K et al. , (2010, 18 Φεβρουαρίου). Projected Effect of Dietary Salt Reductions on Future Cardiovascular Disease. The New England Journal of Medicine 362. Ανακτήθηκε 31 Οκτωβρίου, 2016, από www.nejm.org.
• Mancia, G. et al. (2007). 2007 Guidelines for the Management of Arterial Hypertension: The Task Force for the Management of Arterial Hypertension of the European Society of Hypertension (ESH) and of the European Society of Cardiology (ESC). Journal of Hypertension 6. Διαθέσιμο σε: http://journals.lww.com/jhypertension/pages/default.aspx (Ανακτήθηκε 31 Οκτωβρίου 2016).
• Mitka, M. (2007, 11 Ιουλίου). DASH Dietary Plan Could Benefit Many, but Few Hypertensive Patients Follow It. The JAMA Network 298. Ανακτήθηκε 31 Οκτωβρίου, 2016, από jamanetwork.com.
• Panagiotakos, D. et al. (2003) PubMed. Διαθέσιμο σε: www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed (Ανακτήθηκε 31 Οκτωβρίου, 2016).
• Samadian, F. et al. (2016) PubMed. Διαθέσιμο σε: www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed (Ανακτήθηκε 31 Οκτωβρίου, 2016).
• World Health Organization. Διαθέσιμο σε: www.who.int (Ανακτήθηκε 3 Νοεμβρίου, 2016).