Τα μωρά πρέπει να πίνουν νερό;

Χρειάζεται τα βρέφη 0-6 μηνών να πίνουν νερό;
Κάνοντας τη συγκεκριμένη ερώτηση σε μία παρέα από μητέρες, θα ακουστούν πολλές διαφορετικές απόψεις, ξεκινώντας από το τι είναι καλό για το μωρό, τι έκαναν οι γιαγιάδες τους παλιά έως τι έτυχε να ακούσουν σε κάποια εκπομπή.

Το πλήθος των πληροφοριών αλλά και η ποιότητά τους προκαλούν σύγχυση στους νέους γονείς που συχνά δεν ξέρουν τι να κάνουν. Είναι αναγκαίο, λοιπόν, να αποσαφηνιστεί το θέμα και να βγει ένα σαφές συμπέρασμα για τα αν τα μωρά πρέπει να πίνουν νερό ή όχι.
Τι συμβαίνει στην πραγματικότητα;

Η κατανάλωση ροφημάτων, εκτός του γάλακτος, από τα βρέφη είναι διαδεδομένη τακτική και επικρατεί σε όλο τον κόσμο. Το ροφήματα που συνηθέστερα δίνονται στα βρέφη είναι το νερό, το χαμομήλι, το τσάι ή οι χυμοί φρούτων. Βέβαια, οι λόγοι για τους οποίους η κάθε μητέρα προσφέρει στο μωρό της τους πρώτους 6 μήνες της ζωής του νερό ή κάποιο άλλο ρόφημα εκτός του γάλακτος (μητρικό ή φόρμουλα) διαφέρουν αισθητά, αναλόγως τις παραδόσεις, τα έθιμα και την κουλτούρα της χώρας που διαμένουν ή της θρησκείας που ακολουθούν. Μερικές από τις θεωρίες που υποστηρίζουν αυτή τη συνήθεια είναι ότι τα ροφήματα αυτά είναι απαραίτητα για τη ζωή, ότι το ξεδιψούν, ότι απαλύνουν τα πονάκια των κολικών κτλ (συνήθως για το χαμομήλι), ότι προλαμβάνουν τον κίνδυνο κρυολογήματος, ότι αντιμετωπίζουν τη δυσκοιλιότητα και ότι το βοηθούν να χαλαρώνει και να κοιμηθεί. Επίσης, σε κάποιες χώρες (π.χ. Γκανά, Αίγυπτος), υπεύθυνοι για αυτή τη συμπεριφορά είναι οι επιστήμονες υγείας αφού οι συμβουλές που δίνουν είναι παρωχημένες και δεν συνάδουν με τις σύγχρονες επιστημονικές κατευθυντήριες γραμμές 1.

Τι ισχύει για τα βρέφη που θηλάζουν;

Οι οδηγίες όσων αφορά τη διατροφή των νεογέννητων τους πρώτους 6 μήνες της ζωής τους είναι ξεκάθαρες και προτείνουν τον αποκλειστικό θηλασμό2. Ως αποκλειστικός θηλασμός ορίζεται η διατροφή κατά την οποία το βρέφος προσλαμβάνει μόνο μητρικό γάλα και κανένα άλλο υγρό ή στερεό τρόφιμο. Ακόμη και το νερό αποκλείεται από τη διατροφή του βρέφους και τις μοναδικές εξαιρέσεις αποτελούν τα πόσιμα ηλεκτρολυτικά διαλύματα, τα συμπληρώματα και τα φάρμακα, τα οποία χορηγούνται αποκλειστικά και μόνο μετά την οδηγία του γιατρού και για όσο εκείνος καθορίσει. Το μητρικό γάλα αποτελείται κατά μέσο όρο από τουλάχιστον 88% νερό, γεγονός που εξασφαλίζει με σημαντικό περιθώριο ασφάλειας τη σωστή ενυδάτωση του βρέφους. Ακόμα και τις πρώτες μέρες του θηλασμού, όπου το μητρικό γάλα έχει ιδιαίτερη σύσταση (πρωτόγαλα) με χαμηλότερη περιεκτικότητα σε υγρά, το βρέφος καλύπτεται και δε χρειάζεται να καταναλώσει επιπλέον νερό. Αυτό συμβαίνει, διότι κατά τις πρώτες ημέρες ζωής του, οι ανάγκες για ενυδάτωση είναι ελάχιστες και υπολογίζονται περίπου 80-100ml/kg σωματικού βάρους την ημέρα. Από την 3η με 5η ημέρα, οι ανάγκες του βρέφους σε υγρά ξεκινούν να αυξάνονται σταδιακά και φθάνουν έως και τα 140-160ml/kg σωματικού βάρους στον 3ο – 6ο μήνα, όπου αλλάζει και η σύσταση του μητρικού γάλακτος. Η φύση έχει προνοήσει. Σε αυτό το χρονικό διάστημα, το ποσοστό υγρών που περιέχει το μητρικό γάλα, αυξάνεται, έτσι ώστε και πάλι να καλύπτονται οι απαιτήσεις. Άλλο ένα αξιοσημείωτο γεγονός είναι το ότι τα υγιή βρέφη έως 6 μηνών, που σιτίζονται αποκλειστικά με μητρικό γάλα δε χρειάζονται επιπρόσθετη πρόσληψη υγρών ακόμη και αν επικρατούν ακραίες συνθήκες ζέστης και υγρασίας3. Ο αποκλειστικός θηλασμός υπερκαλύπτει τις απαιτήσεις του βρέφους για ενυδάτωση, όταν οι συνθήκες περιβάλλοντος είναι φυσιολογικές ενώ τις καλύπτει επαρκώς, ακόμη και όταν το κλίμα είναι ζεστό και ξηρό. Η ποσότητα υγρών που παρέχει το μητρικό γάλα στο μωρό, όταν ο θηλασμός είναι αποκλειστικός και απεριόριστος, δηλαδή χωρίς ωράριο, μέρα και νύχτα (περίπου 8-12 γεύματα/24ωρο), είναι υπεραρκετή και εξασφαλίζει τη σωστή του ενυδάτωση.

Αλλάζει κάτι αν το μωρό πίνει βρεφικό γάλα (φόρμουλα);

Αν χρησιμοποιείται γάλα φόρμουλας και ακολουθούνται πιστά οι οδηγίες που αναγράφονται στη συσκευασία του προϊόντος (σωστή αναλογία νερού- σκόνης, κτλ) τότε παρέχεται στο μωρό σας, η κατάλληλη ποσότητα υγρών που έχει ανάγκη.

Τι κίνδυνοι υπάρχουν;

Η αντικατάσταση γευμάτων (μητρικός θηλασμός ή γάλα φόρμουλας), με υγρά μηδενικής ή ελάχιστης θρεπτικής αξίας, μπορεί να έχει αρνητικό αντίκτυπο στη θρεπτική κατάσταση και την ανάπτυξη του βρέφους. Λόγω του ότι το στομάχι του βρέφους έχει πολύ μικρή χωρητικότητα, ακόμη και μικρή ποσότητα νερού πιθανά θα του μειώσει την όρεξη για το γεύμα και έτσι δεν θα πάρει τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά και την ενέργεια που έχει ανάγκη. Μελέτες δείχνουν ότι η μείωση της πρόσληψης γάλακτος φθάνει ακόμη και στο 11% αν το βρέφος προσλαμβάνει νερό πριν τους 6 μήνες.
Η κατανάλωση νερού, άλλων υγρών και τροφής είναι τρόποι διέλευσης παθογόνων μικροοργανισμών στον οργανισμό του βρέφους, ιδίως όταν είναι μικρότερο των 6 μηνών και το περιβάλλον έχει κακές συνθήκες υγιεινής. Επομένως, αυτή η τεχνική κάνει τα βρέφη να διατρέχουν μεγάλο κίνδυνο λοίμωξης του γαστρεντερικού συστήματος και εκδήλωσης διάρροιας4.
Η δηλητηρίαση από το νερό (water intoxication) συναντάται σπάνια και οφείλεται στην υπέρμετρη κατανάλωση νερού και στις ηλεκτρολυτικές διαταραχές που προκαλεί, την υπονατριαιμία. Αυτό είναι δύσκολο να συμβεί στους ενήλικες, αλλά στα βρέφη που είναι μικρότερα των 9 μηνών και έχουν μικρή μάζα σώματος σε σχέση με την ποσότητα νερού που μπορούν να καταναλώσουν μπορεί να συμβεί και πρέπει να είμαστε προσεκτικοί με τις ποσότητες που χορηγούμε5.

Πότε θα του δώσουμε να πιεί νεράκι;

Μετά τους πρώτους 6 μήνες, όπου το μωρό δεν καλύπτεται θρεπτικά από την κατανάλωση γάλακτος και οι ανάγκες αυξάνονται ραγδαία, ενδείκνυται να εισάγονται σταδιακά και άλλα τρόφιμα εκτός του γάλακτος. Είναι σημαντικό, βέβαια, η εισαγωγή των στερεών τροφών να γίνεται με ταυτόχρονη συνέχιση του μητρικού θηλασμού ή του βρεφικού γάλακτος. Τότε, μετά δηλαδή το πέρας των 6 μηνών μπορούμε να δίνουμε στο μωρό ποσότητα νερού, 30-60ml μετά τα γεύματα.
Να θυμάστε ότι, ο παιδίατρος είναι το καταλληλότερο άτομο που μπορεί να σας συμβουλέψει σωστά και το να ακολουθούνται οι οδηγίες του αποτελεί πράξη υπευθυνότητας.

Βιβλιογραφία

1. Almroth S, Mohale M, Latham MC. Unnecessary water supplementation for babies. Acta Paediatr. Dec 2000;89(12):1408-1413.
2. World Health Organization. Office of Press and Public Relations. The optimal duration of exclusive breastfeeding : results of a WHO systematic review. Geneva: World Health Organization; 2001.
3. Sachdev HP, Krishna J, Puri RK, Satyanarayana L, Kumar S. Water supplementation in exclusively breastfed infants during summer in the tropics. Lancet. Apr 20 1991;337(8747):929-933.
4. Rowe SY, Rocourt JR, Shiferaw B, et al. Breast-feeding decreases the risk of sporadic salmonellosis among infants in FoodNet sites. Clin Infect Dis. Apr 15 2004;38 Suppl 3:S262-270.
5. Manz F. Hydration in children. J Am Coll Nutr. Oct 2007;26(5 Suppl):562S-569S.